تعریف
هر پای انسان از ۲۶ استخوان تشکیل شده است که توسط ۳۳ مفصل و تعداد زیادی ماهیچه، تاندون و رباط در کنار یکدیگر قرار گرفته اند.
اگر زمانی که فرد ایستاده است، پا دارای قوس طبیعی نباشد، آن فرد دارای صافی کف پا می باشد. به طور کلی، وقتی شما دارای پای صاف خواهید بود که قوس داخل پا صاف باشد و کف پا کاملا با سطح زمین در تماس باشد.
علل صافی کف پا
به طور کلی در کف پا سه نقطه وجود دارد که نقاط اصلی تحمل کننده وزن هستن.آن ها عبار تند از:
* زیر استخوان پاشنه
* زیر انتهای تحتانی اولین استخوان کف پایی
* زیر انتهای تحتانی پنحمین استخوان کف پایی
چگونگی قرار گرفتن این ساختارها در کنار هم، قوس های استخوانی را ایجاد می کند. زمانی که راه می رویم، این قوس‌های قابل ارتجاع، وزن بدن را میان پاها و ساق پا توزیع می کنند. این قوس ها، نقش جدایی ناپذیری در چگونگی راه رفتن ما دارند و در واقع به عنوان اهرم های محکمی برای حرکت، عمل می کنند.تاندون ها، مفاصل پا را به هم متصل می کنند. حال اگر تاندون ها سست گردند، موجب صافی کف پا می گردد.
البته صافی کف پا در نوزادان و کودکی که تازه به راه افتاده، طبیعی است. هنگامی که بچه بزرگ تر می شود (۲ تا ۳ ساله)، تاندون ها سفت تر می شوند و به شکل قوس در می آیند.
در دوران نوجوانی، بیشتر افراد دارای قوس طبیعی در کف پا می باشند. اما برخی هم دچار صافی کف پا می گردند.
صدمات بدنی، بیماری ها و افزایش سن ممکن است به تاندون ها صدمه وارد کرده و موجب صافی کف پا گردد. این نوع پای صاف، ممکن است فقط در یک پا ایجاد شود.
صدمات بدنی، بیماری ها و افزایش سن ممکن است به تاندون ها صدمه وارد کرده و موجب صافی کف پا گردد. این نوع پای صاف، ممکن است فقط در یک پا ایجاد شود.
ندرتا، صافی کف پا در کودکان درد دارد. در این حالت، دو یا تعداد بیشتری از استخوان های پا رشد کرده و به هم متصل می شوند. این وضعیت را ” پیوستگی قوزک پا” می نامند
گاهی، صافی کف پا به علت مشکلات موجود در زانو و قوزک به وجود می آید. این مشکلات بر قوزک پا فشار وارد می کنند و قوزک را به سمت داخل برمی گردانند و موجب عدم تراز پاها می شوند.
موارد دیگری مانند:
* ضعف عضلات ناحیه ساق پا و کف پا
* کوتاهی عضلان ناحیه ساق پا
* ایستادن طولانی مدت در مشاغلی نظیر دندانپزشکی و آرایشگری
* پوشیدن کفش های نامناسب به مدت طولانی مانند کفش های تنگ,پاشنه بلند ، پنجه باریک و کفش های که قوس داخلی ندارند.
w* عادات وضعیتی غلط مانند نشستن به شکل
* تغییر شکل اندام تحتانی که سبب می شود پا به صورت جبرانی به خارج بچرخد مثل زانوی پرانتزی,زانوی ضربدری,شست کج,کمانی شدن تیبیا و چرخش قدامی ران.
انواع کف پای صاف از نظر علت شناسی
الف-نوع مادرزادی
ب -نوع اکتسابی
کف پای صاف مادرزادی
کودک با کف پای صاف به دنیا می آید یا هنگام تولد برای آن مستعد است. این نوع صافی کف پا بدون علامت و انعطاف پذیر است.منظور از انعطاف پذیر بودن آن است که قوس کف پا تا قبل از اعمال وزن روی پا وجود دارد.
کف پای صاف نوع اکتسابی
این نوع با مرور زمان، و نه در هنگام تولد، ایجاد می شود و به عوامل مختلفی چون نوع کفش کودک، وضعیت نشستن و خوابیدن او، جبران ناهنجاری های موجود در ساق و بالاتر، و گاهی پارگی لیگامان ها و تاندون های پا بستگی دارد.یعنی اگر کودک با پای صاف به دنیا نیامده باشد ، معلوم می شود این تغییر شکل را کسب کرده است .
ممکن است صافی کف پا فرایندی برای جبران سفت بودن تاندون آشیل باشد. به دنبال سفتی تاندون آشیل پا پلانتار فلکشن (حالت بازشدن مچ پا به سمت ساق) پیدا می کند. حتی میزان کم پلانتار فلکشن هم موجب می شود، پای آن سمت بلند تر از
طرف سالم به نظر برسد.
شایع ترین دلیل صافی اکتسابی کف پا اختلال عملکرد تاندون تیبیال خلفی به عنوان تاندون اصلی محافظ قوس پا است.
با اعمال مکرر نیرو روی این تاندون، مشکل تشدید می شود. به موازات رشد جسمی لیگامان ها و عضلات ضعیف شده، تمام وظایف مربوط به محافظت از قوس پا را به این تاندون واگذار می کنند.
این تاندون نمی تواند برای مدت طولانی تمام وزن را تحمل کند و به تدریج از پای در می آید و به مسطح شدن قوس منجر می شود. در چنین مواردی صافی کف پا همراه با دردی است که به پشت مچ منتشر می شود و فرضیه ی اختلال عمل تاندون تیبیال خلفی را تایید می کند.
صافی کف پا در جوانان و نوجوانان
کف پای صاف در جوانان و نوجوانان نیز مشاهده می شود.یکی از علل این تغییر شکل،کوتاهی عضلات نازک نی است.انحراف پاشنه به سمت خارج نیز می تواند باعث ایجاد صافی کف پا شود.تغییر شکل زانوی ضربدری نیز می تواند به عنوان عاملی در صافی کف پا شناخته شود.
صافی کف پا در بزرگسالان
این عارضه در بزرگسالان نیز مشاهده می شود که به صورت قابل ملاحظه ای در اثر کار افراد ایجاد می شود.برای مثال در مشاغلی نظیر آرایشگری، دندان پزشکی و…که فرد ساعات متوالی در حالت ایستاده کار می کند و منجر به فشار مداوم پا می شود،می تواند موجب صافی کف پا شود.
به طور کلی علایم و عوارض کف پای صاف شامل موارد زیر است:
* کاهش قوس طولی پا
* چرخش پاشنه به خارج
* برجستگی استخوان ناوی
* پهن شدن پا
* قرار گرفتن کناره داخلی پا روی زمین در هنگام ایستادن و راه رفتن
* ساییدگی کناره داخلی پاشنه کفش
* درد در ناحیه قوس طولی داخلی
* خستگی زودرس و کمر درد،هنگامی که مدت طولانی می ایستند و یا بعد از ورزش
* انحراف انگشت(شست کج)
از كجا بفهميم كه كف پايمان صاف است؟
صافي كف پا هميشه علائمي دارد. اين علائم عبارتند از: صافي يك طرفه يا دوطرفه پا، ساييدگي كفش ها به سمت داخل، درد ناحيه تحتاني پاها، درد ناحيه داخل قوزك پا، تورم قسمت داخلي قوزك و پا درد.
براي تشخيص اينكه فردي داراي صافي كف پا است مي توانيم از چند روش استفاده كنيم:
روش اول: ساده ترين کار، آزمايش جاي پاي خيس است. به اين شكل كه كف پا را با آب خيس كنيد و سپس روي يك سطح صاف بايستيد. اثري كه از پا روي سطح باقي مي ماند، هر چه كامل تر باشد، نشان دهنده صاف تر بودن كف پا است
روش دوم: در افرادي كه كف پاي صاف قابل انعطاف دارند، قوس كف پا را زماني مي توان مشاهده كرد كه فرد روي انگشت هاي پا بايستد، ولي در افرادي كه كف پاي صاف سخت دارند، حتي با قرار گرفتن روي انگشت هاي پا هم نمي توان قوس كف پا را در آن ها مشاهده كرد.
روش سوم: همان طور كه قبلا هم اشاره كرديم، از كفش ها نيز مي توان به صافي كف پا پي برد. كفش‌ها را روي ميزي صاف قرار دهيد و از پشت به آن ها نگاه كنيد. كف پاي صاف باعث خوردگي قسمت داخلي پاشنه پا مي شود. صافي كف پا همچنين باعث مي شود قسمت بالايي كفش به سمت داخل پاشنه خميده شود.
روش چهارم: اگر دچار پادرد هستيد، براي اطمينان از صافي كف پاي خود بهتر است با پاهاي كاملا موازي بايستيد و از فردي بخواهيد از پشت پاهاي شما را نگاه كند. مي توانيد خودتان هم از آينه، پاهاي خود را نگاه كنيد. در حالت عادي فقط انگشت كوچك پا از پشت قابل مشاهده است، ولي چنانچه يك پا، صاف تر از پاي ديگر باشد، انگشت چهارم يا سوم پا را هم مي توان ديد. در اين صورت بايد حتما به پزشك مراجعه كنيد.
با پاهاي صاف چه بايد كرد؟
صافي كف پا در بسياري از افراد مشكل خاصي ايجاد نمي كند. در كودكان، صافي كف پاي بدون علامت، اغلب به درمان نيازي ندارد، ولي در صافي هاي علامت دار، درمان مورد نياز است.
پزشك با توجه به شرايط و نوع وضعيت بيمار، نوع خاصي از درمان را انتخاب مي كند
تقسیم بندی کف پای صاف
۱-طبیعی
۲-خفیف یا درجه یک: قوس طولی داخلی کم ،ولی هنوز دیده می شود.
۳-متوسط یا درجه دو : قوس طولی وجود ندارد
۴-شدید یا درجه سه: قوس طولی وجود ندارد.لبه داخلی دچار انحنا و استخوان ناوی برجسته شده است
انواع صافی کف پا از نظر اصلاح پذیری :
۱- کف پای منعطف یا نرم :
کف پای نرم بیشتر رایج است به طوری که “بلانچارد” نشان داد که پانزده تا بیست در صد بزرگسالان درجه های از صافی کف پا را دارند.
این عارضه بر اثر تحمل بیش از اندازه وزن و کشیدگی بیش از حد لیگامنت های کف پایی به وجود می آید. در این نوع عارضه، درد وجود نداشته و در هنگام عدم تحمل وزن، قوس های کف پایی طبیعی به نظر می رسد. در کل کف پای منعطف، به کاهش یا از بین رفتن درجاتی از قوس طولی داخلی گفته می شود.
۲- کف پای سخت :
این نوع عارضه، جنبه مادر زادی دارد و ناشی از ناهنجاری های استخوانی پا مانند چسبندگی استخوان های کف پایی یا غیر طبیعی بودن استخوان تالوس است. همچنین این عارضه به دلیل تورم در مفاصل میانی استخوان های کف پا و التهاب در بین مفاصل مچ پا نیز است
شیوع این نوع از عارضه کف پای صاف بسیار اندک بوده و حدود شش درصد است و نسبت به کف پای صاف منعطف قابلیت بهبود کمتری دارد و به حرکات اصلاحی پاسخ نمی دهد و نیاز به روش های دیگر از جمله گچ گیری است. کف پای صاف سخت ، هم در هنگام تحمل وزن و هم در هنگام عدم تحمل وزن بدن توسط پاها وجود داشته و از بین نمی رود.
عواملی که باعث افزایش صافی کف پا می شود
* چاقی
* دیابت
* فشار خون بالا
* ضربه یا جراحت در پا و یا قوزک پا
* آرتریت روماتوئید
* افزایش سن
* ورزش بیش از حد
پوشیدن کفشهای نامناسب به مدت طولانی مانند کفشهای تنگ,پاشنه بلند و پنجه باریک.
تشخیص:
هر فردی با انجام چند تست ساده می تواند به وضعیت قوس پای خود پی ببرد
الف – تست تصویر کف پا
از استخر که بیرون می آئید، به رد پای خود روی کفپوش نگاه کنید. یک خط باریک بخش جلوی پا را به پاشنه اتصال می دهد. اگر کف پا صاف باشد عرض این خط در ناحیه ی وسط پا با جلوی پا برابر است. اگر قوس پا نرمال باشد، عرض خط در وسط یا تقریبا نصف بخش جلویی است. اگر ارتفاع قوس زیاد باشد، فقط یک خط باریک بخش جلویی پا را به پاشنه اتصال می دهد. تصویر هر دو پای فرد باید برابر و یکسان باشد.
ب- تست نوک انگشتان:
در حالی که صاف ایستاده اید نوک انگشتان دستها را روی دیوار مقابل قرار دهید و روی نوک انگشتان یک پای خود بایستید.اگر نتوانید این کار را انجام دهید احتمالا کف همان پا صاف می باشد.
ج- تست تعداد انگشتان:
طوری بایستید که پشت شما به آینه باشد. به طور نرمال از پشت فقط باید انگشت چهارم و گاهی سوم دیده شود.
اگر همراه با صافی پا درد هم وجود داشته باشد یا با ایستادن روی انگشتان هم قوسی دیده نشود، عکس رادیوگرافی جهت تشخیص علت ضروری است
آزمایش هایی نیز برای تشخیص وجود دارد، از قبیل:
* سی تی اسکن، برای مشاهده استخوان های پا
* MRI (ام آر آی) برای مشاهده تاندون های پا
* اشعه ایکس برای یافتن علت
* کف پای صاف در بالغین با استفاده از داروهای ضد درد، اورتوتیک ها (وسایل و تجهیزات .حفاظت کننده استخوان) و در بعضی مواقع با عمل جراحی درمان می شود
تمرین های ورزشی برای اصلاح کف پای صاف
تمرین1
اولین کاری که در آغاز صبح انجام می دهید می تواند این تمرین باشد. مطابق شکل یک باند الاستیک یا یک حوله را دور قسمت برجسته ی پا که کمی پایین تر از انگشتان است قرار دهید، زانو را مستقیم نگه دارید و پنجه پا را به سمت صورت بکشید و این حالت را به مدت ۳۰ ثانیه حفظ کنید. این تمرین را سه مرتبه برای هر پا تکرار کنید
تمرین ۲
شنا روی دیوار برای کشش تاندون آشیل:
تاندون آشیل یک بافت فیبری است که از انتهای عضلات پشت ران و ساق منشا می گیرد و به استخوان پاشنه متصل می شود. بنابرین این تمرین را ابتدا با زانوی مستقیم و سپس با زانوی خمیده انجام دهید تا هر دو قسمت تاندون آشیل تحت کشش قرار گیرند. این تمرین را دوبار در روز انجام دهید.
در حالت اول روبروی دیوار بایستید و کف دست ها را در مقابل شانه روی دیوار قرار داده و پاها را مطابق شکل و یکی را در جلوی دیگری قرار دهید. پای جلویی باید حدود ۳۰ سانتیمتر از دیوار فاصله داشته باشد. زانوی جلو را فقط کمی خم کنید ، زانوی عقب را مستقیم نگه دارید و با کف دست ها به دیوار تکیه کنید تا در ساق پای عقب کشش احساس کنید. چند ثانیه صبر کنید و بعد رها کنید. این تمرین را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
تمرین3
کشش تاندون آشیل و فاشیای کف پا با پله :
در ابتدا برای حمایت کافی ، نرده پله ها را بگیرید ، با پنجه ی پا روی پله ی اول بایستید و پاها را کمی از هم باز نگه دارید. مطابق شکل طوری بایستید که پاشنه ها بیرون قرار بگیرند. زانوها را مستقیم نگه دارید و کمی پاشنه ها را پایین بیاورید تا کششی در ساق پا حس کنید. این حالت را به مدت ۱۰ تا ۲۰ ثانیه حفظ کنید و سپس پاشنه ها را بالا و به حالت اول بیاورید. تمرین را حداقل دو بار در روز و هر بار ۶ مرتبه انجام دهید.
تمرین4
جمع کردن حوله یا پارچه با انگشتان پا:
این حرکت موجب تقویت عضلات خم کننده انگشتان می شود.یک حوله را صاف پهن کنید، پا را روی آن بگذارید بدین شکل که پای شما روی قسمت جلو حوله باشد،حال با انگشتان حوله را به زیر پا جمع کنید.این تمرین را دو بار در روز و هر بار ۷ تا ۱۰ تکرار
عوارض جراحی در صافی کف پا
1.عدم پیوستگی استخوان ها
2.بد شکلی و تغییر شکل پا که برطرف نمی شود
3.عفونت
4.کاهش حرکات قوزک پا
5.دردی که متوقف نمی شود
6.التهاب تاندون آشیل
7.التهاب عضلات کف پا
تهیه کننده: جناب آقای طوسیان (مربی ورزش)
تایید کننده: جناب آقای ابراهیمی (معاون پرورشی)
? اَللّهُــمَّ عَجـِّــل لِوَلیِّــکَ الفَــرَج ?