رهبر معظم انقلاب اسلامی در سال ۱۳۷۶ طی بیاناتی در دیدار جمعی از کارگران و معلمان فرمودند : در محیط آموزشی و پرورشی باید کاری بشود که حتی یک استعداد ، از میان میلیون ها نوجوان و جوان ایرانی هدر نرود . یعنی هر کسی که درس می خواند استعدادش هدر نرود و در این مدت باید همه استعدادها شکوفا شود. در این سال ها ایشان بارها بر اهمیت کار تعلیم و تربیت و شناسایی استعداد ها در دوره تحصیل توسط آموزش و پرورش تاکید کرده اند.
یکی از طرح هایی که بیش از ۱۰ سال است برای شناسایی و هدایت استعدادهای برترطراحی و مطرح شده است طرح شهاب است که با همکاری بنیاد ملی نخبگان و وزارت آموزش و پرورش در پایه های چهارم و پنجم و ششم ابتدایی در مناطق آموزشی اجرا می شود.
هدف اصلی از اجرای طرح شهاب ، شناسایی و هدایت دانش آموزان با توجه به تغییرات طبیعی ناشی از رشد شخصیت ، استعداد ها و توانایی های کودکان و شناسایی حوزه های استعداد ی دانش آموزان دوره دوم ابتدایی می باشد.
فرایند شناسایی به این گونه است که ابتدا مجریان طرح شامل : مدیران استان ها ، معلمان ، مشاوران ، معاونان و مدیران مدارس بر اساس متون علمی آموزشی تدوین شده ، دوره های آموزشی مورد نیاز را می گذرانند. سپس چک لیست شناسایی استعداد ها در هشت حوزه استعداد کلامی ، ریاضی ، هنری ، فضایی ، حرکتی – اجتماعی ، علوم تجربی و فرهنگ دینی توسط معلمان آموزش دیده تکمیل و به مدیر مدرسه ارائه می شود و برای هدایت عمومی دانش آموزان و اولیای آنان مورد بررسی قرار می گیرد.
همچنین تمام مستندات در پرونده سوابق تحصیلی دانش آموزبه صورت منظم بایگانی و نگهداری می شود.
آموزگار می بایست بر اساس مشاهدات و شناخت خود از رفتار ویژگی های دانش آموزاستعداد او را در هشت حوزه ذکر شده تعیین و ارزیابی می نماید. اعتبار این ارزیابی به دقت و صداقت آموزگار وابسته است.
حال جای سوال است که شناسایی استعداد ها با این جمعیت بالای کلاس های درسی امکان پذیر است؟ معلم زمان کافی را برای توجه و تمرکز بر روی تک تک دانش آموزان و بررسی تمام زوایای وجودی او و پر کردن تمام گزینه های فرم ارزیابی را ندارد. زمان حضور در مدرسه و تعداد بالای دانش آموزان حاضر در هر کلاس وقت این کار را در اختیار معلم قرار نمی دهد.
معلمی که با ۴۰ دانش آموز در کلاس سر و کار دارد و می بایست پاسخگوی همین تعداد از اولیای گاهاً متوقع باشد تا چه اندازه می تواند در تکمیل این فرم ها دقت و تمرکز داشته باشد.
در ضمن بعضی معلمان کم تجربه با توجه به نگاه متفاوتی که به دانش آموزان کلاس دارند ، اقدام به پر کردن فرم های ارزیابی می کنند. به عنوان مثال : برای دانش آموزی که از وضعیت تحصیلی بهتری برخوردار است . تمام گزینه های فرم را در سطح بالا 《 گزینه ۴》 تیک می زنند.
از آنجایی که فرایند اجرای این طرح برای معلمان ، اضافه بر کار آموزشی بوده و در قبال آن حقوقی دریافت نمی کنند گاهاًمعلمان از آن به عنوان تکلیفی اجباری یاد کرده و سهی در پر کردن و تحویل فرم ها در کوتاه ترین زمان را دارد.از طرفی در مناطق کم برخوردار و پایین شهر مسئولین مدرسه با انواع و اقسام مشکلات آموزشی و پرورشی و… در مدارس دست و پنجه نرم می کنند و امکان بررسی دقیق دانش آموز از آن ها گرفته می شود.شاید این طرح تنها در مناطق بالای شهر که هر دانش آموز از امکانات آموزشی و یادگیری بیشتری برخوردار است و تمام بار آموزش به عهده معلم نیست ، قابل حصول تر باشد .
یکی دیگر از مسایل که در عین اهمیت ، کم تر مورد توجه قرار گرفته است عدم توجیه و شفاف سازی اهداف اجرای طرح برای مجریان طرح ( آموزگاران) و آموزش نیروی اجرای طرح می باشد. برگزاری کارگاه های آموزشی و کلاس های ضمن خدمت و آشنا ساختن معلمان با نحوه ارزیابی دقیق و توضیح و تفسیر هر گزاره و چگونگی اختصاص دادن نمره به هر گویه یکی از اصلی ترین قسمت های طرح است که متاسفانه آموزش و پرورش در این مرحله ضعیف عمل کرده است و این باعث ثبت اطلاعات غلط برای برخی از دانش آموزان شده و با توجه به نگهداری این مستندات در پرونده سوابق تحصیلی دانش آموز ، به عنوان یک برچسب غلط همیشه همراه دانش آموزخواهد بود.این در حالی است که طبق تحقیقات رویکرد تحولی رشد مشخص شده است که نورون های مغز در بدو تولد در تمام مغز به طور یکسان پخش شده است و در صورتی که قسمتی از مغز به هر دلیلی قادر به انجام کار نباشد نورون ها به قسمت های دیگر رفته و با تقویت آنها عملکرد آن قسمت ها را افزایش می دهند. اگر دانش آموزی در هر مسئله ای کم استعداد به نظر برسد به خاطر سبک حمایت حامیان وشرایط محیطی زندگی و رشد او و تقویت یک استعداد و سرکوب استعداد دیگر است. در پی جستجوبرای تکمیل اطلاعات خود از تعدادی از آموزگاران همکار در ناحیه ۱ و ۶ سوالاتی در مورد نحوه تکمیل فرم و مشکلات موجود پرسیدم که اکثریت آن ها به عدم وجود فرصت کافی در کلاس برای دانش آموز، عدم آشنایی کافی با جزییات این طرح را به عنوان مانع برگزاری خوب و دقیق طرح شهاب اعلام کردند.
به طور کلی طرح شهاب از نظر معلمان فقط بر روی کاغذ شکیل و زیباست اما در اجرا و عملی کردن طرح با توجه به نکاتی که در بالا مطرح شد ناکارآمد است.از طرفی نکات مبهم نیز وجود دارد که پاسخ به آن ها نیاز به صرف وقت و تحقیق بیشترو گسترده تری دارد. از جمله اینکه تا امروز خروجی این طرح که مسئولین آموزش و پرورش بر آن تاکید دارند چه بوده است؟ و آیا استعداد دانش آموزان در صورت کشف به سمت و جهت درستی هدایت می شود؟
تهیه کننده : سرکار خانم بیواره (آموزگار پایه دوم)
تایید کننده : جناب آقای ترابی (معاون آموزشی)
? اَللّهُــمَّ عَجـِّــل لِوَلیِّــکَ الفَــرَج ?