در دنیای پیشرفته امروزی، نظامها و فعالیت های آموزشی، با توجه به پیشرفت جوامع همواره در حال تغییر و تحول هستند و تحول آموزشی نیز وابسته به تحول اجتماعی و تحول علم و فناوری است. در جوامع پیشرفته سرعت تحول نظام آموزشی بسیار سریع است و با عمق تحولات در فضای مجازی جهان به دهکده ای کوچک مبدل گردیده است. بسیاری از جوامع در حال انجام اصلاحات آموزشی اساسی هستند. یکی ازآنها توسعه حرفه ای معلمان با استفاده از فناوری روز است.
تعلیم و تربيت به عنوان فرايند زمينه ساز هدايت افراد جامعه به سوي تعالي،براي شكوفايي فطرت و رشد همه جانبه و متعادل استعدادهاي طبيعي تعريف شده است.در اين فرايند دانش آموزان با شايستگي هاي لازم، جهت درك موقعيت خود و عمل براي بهبود مداوم آن ، براساس انتخاب آگاهانه و آزادانه ، براي تحقق آموزش در همه ابعاد آماده مي شوند. بديهي است فرايند تعلیم و تربيت از عوامل متعددي تاثير مي پذيرد كه يكي از آنها محيط پيرامون آموزش و تربيت است.
متخصصان حوزه تعلیم و تربیت به این نکته اشاره دارند که معلمان نه تنها در جهت بهبود سیستم آموزشی باید خود را تغییر دهند، بلکه آشنایی آنها با فناوری اطلاعات از مهمترین عوامل تغییر در اصلاحات آموزشی میباشد. توانایی معلمان برای تدریس، بر توانایی یادگیری دانش آموزان تأثیر می گذارد. در مدارس جدا از كاستیها، كمبودها و شیوه های قدیمی تدریس، معلمان خلاق و فرهیخته نیز هستند كه شیوه های نوینی را در آموزش به كار گرفته اند.
يكي از مهمترين رويدادهاي غيرقابل انكار دهه اخير، گسترش فوق العاده فناوري هاي اطلاعات و ارتباطات و فضاي مجازي در عرصه هاي فرهنگي و تربيتي است. فنّاوری اطلاعات به عنوان مجموعهای از سیستمهای رایانه ای مورد استفاده یک سازمان با دامنه گسترده ای از سیستم اطلاعات شناخته میشود که در برگیرنده سخت افزار، پایگاه داده ها، نرم افزار، شبکه و ابزارهای الکترونیکی دیگر میشود. فناوری نوین با توجه به ويژگي ها و ماهيت خاص آن فرايند تعليم و تربيت را به طور جدي تحت تاثير خود قرار داده و فضاي مجازي يكي از نتایج عصر جهاني شدن ارتباطات و اطلاعات است و علاوه بر اينكه ماهيت فني و سخت افزاري تعليم و تربيت را تحت تاثير قرار داده، بر محتوا و نرم افزارهای آموزش و تعليم و تربيت نيز تاثير گذاشته است.
هرچند امکانات مدارس از قبیل سخت افزارها، نرم افزارها و مجهز بودن مدارس به اینترنت بسیار مؤثر هستند، اما متأسفانه همه مدارس ما از این امکانات برخوردار نیستند تا بتوانند از این امکانات در جهت رشد و بهبود تدریس در کلاسها استفاده نمایند چرا که میتوان با استفاده از این امکانات مشارکت معلمان و دانش آموزان را تسهیل نمود. برای گسترش و تولید دانش حرفه ای در مدارس نیاز به امکانات داریم چراکه ما در دنیای متحول امروز نیاز به استفاده از اطلاعات روز جهت حل مشکلات آموزشی داریم.
فضاي مجازي از ويژگي هاي منحصر به فردي برخوردار است كه بهره گيري از آن به عنوان يك رسانه را بسيار جذاب مي كند. از اين ويژگي ها مي توان به همزماني فراگيري، تعاملي بودن، سرعت بالا، فراواني، تنوع و گستردگي مخاطبان، سهولت انتقال اطلاعات و برقراري ارتباط، تنوع و جذابيت اطلاعات، قابليت تكثير اطلاعات، و امكان برقراري ارتباطات دو سويه اشاره كرد.
امروزه باید بتوانيم در چارچوب ويژگي هاي فضاي مجازي، فرصت هایی براي گسترش و تعميق تعليم و تربيت فراهم نماییم. درصورتي كه براي استفاده مطلوب از فضاي مجازي، برنامه و روش خاص خود را داشته باشيم، فرصت است و اگر براي بهره برداري از آن، فاقد برنامه باشيم و ماهيت و ويژگي هاي آن را نشناسيم و روش مناسب فرهنگ خودمان براي بومي سازي آن را نداشته باشيم تهديد به شمار مي رود.
فناوری اطلاعات تنها یک ابزار است که از طریق آن میتوان به نشر ایده ها و به اشتراک گذاری دانش و تجربیات افراد کمک کرد. ارزش اصلی فناوری از طریق حفظ تخصص و تجربه معلمان به وجود می آید. برای داشتن منابع فناورانه لازم است که سیستم اطلاع رسانی به روز در مدرسه، سیستم جستجو و بازیابی قدرتمند، برگزاری جلسات دوره ای اشتراک دانش در مدرسه، سرمایه گذاری بیشتر در ایجاد زیرساخت مناسب فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و انتقال دانش و… ایجاد گردد.
پيداست كه مواجهه موثر با فضاي مجازي و بهره گيري از ظرفيتهاي آن در مسير تربيت اسلامي، مستلزم شناخت ويژگي هاي آن و استفاده هوشمندانه از آن ويژگي ها در برنامه هاي تربيتي است. بدون ترديد انسان امروز توسط ارتباطات احاطه شده که در خطوط و امواج الكترونيكي و پرتوهاي نوري انتقال اطلاعات ممکن مي شود. اين بزرگراه اطلاعاتي هم فرصتي براي تمدن ها و فرهنگ هاست و هم مي تواند تهديدي براي آن ها باشد .فن آوري اطلاعات و ارتباطات مسلما بر چگونگي شكل گيري و نوع روابط انساني تأثيرات ملموسي خواهد گذاشت.
تأثير استفاده از رایانه و اينترنت بر رشد تعلیم و تربیت دانش آموزان تأثيرگذار بوده و مدارس بايد روشهای گوناگونی چون استفاده از رايانه به عنوان ماشين تدريس ، براي پرورش مهارت هاي تفكر و غنا بخشيدن به آموزش و برانگيزاننده خلاقيت دانش آموز و ابزاري براي آماده سازي دانش آموزان به منظور كاربرد رايانه در محيط كار يا تركيبي از اين سه را برگزينند .
به طور خلاصه در عصر نوین ارتباطات، فناوری اطلاعات و فضای مجازی به دليل نقش پر رنگ آن در زندگي مردم، اين رسانه مي تواند مهم ارزيابي شود و تعامل آن با نظام تربيتي، در جهت الگودهي رفتاراجتماعي و تعلیم و تعلم مي تواند بسيار موثر باشد. با توجه به تغييرات اجتماعي، فرهنگي، سياسي، اقتصادي و فناورانه جديد باید در ساختار رسانه هاي جديد برای بهره گيري موثر از فرصتها و پتانسيل هاي موجود بتوان ساختاري شایسته ایجاد نمود و یکی از چالشهای فراروی آموزش مجازی که عدم آمادگي معلمان می باشد را با کارگاه های آموزشی كامل و بازآموزی دانش معلمان در زمينه ی كار با رايانه و فضای مجازی از پیش رو برداشت.
تهیه و تایید توسط: سرکار خانم مدنی (معلم معین)