اضطراب پديده شايع عصر ما و در عين حال با پيشينه اي به طول تمامي تاريخ همواره مورد توجه بشر بوده است. اصولا بشر از ديرباز خود را با دو پديده ترس و اضطراب همراه ديده و همواره در صدد يافتن راه هايي جهت فايق آمدن بر اين مشكلات و تسكين در برابر آن ها بوده و در اين راه به نتايج شگرفي نيز رسيده، اما هنوز به موفقيت كامل دست نيافته است. اضطراب كه واكنش طبيعي به فشار رواني است داراي مولفه هاي رفتاري، بدني و ذهني است و همچنين نوعي تصور است كه وجود خارجي و عيني ندارد ولي در تفسير پديده هاي مشاهده پذير مي تواند مفيد باشد . اگرچه عقيده بر اين است كه اضطراب كم براي حيات و زندگي روزمره لازم است، اما اضطراب زياد نيز زيان هاي جدي بر جسم، روان، روابط اجتماعي، حرفه و تحصيلات وارد مي آورد و فرد را از دارا بودن يك سلامت كيفي قابل قبول در زندگي محروم مي نمايد. اضطراب زياد و طولاني مدت معمولا همراه با پاسخ هاي فيزيولوژيك از جمله افزايش متابوليسم، كاهش ايمني بدن و افزايش كار دستگاه قلب و عروق بوده، همچنين رابطه مهمي بين اضطراب و مرگ و ميرهاي بعد از آن وجود دارد كه حاكي از اهميت اين اختلال به عنوان مساله اي در بهداشت و تندرستي عمومي است. به نظر مي رسد افسردگي ثانويه شايع ترين و احتمالا جدي ترين عارضه اضطراب باشد و در واقع افسردگي بيش از خود اضطرب باعث مي شود بيمار در جستجوي درمان برآيد . اضطراب امروزه به عنوان يك بيماري مهم مطرح است و پيچيدگي هاي جاري تمدن، سرعت تغييرات و بي توجهي نسبي به مذهب و ارزش هاي خانوادگي، براي فرد تعارض ها و اضطراب هاي تازه اي به وجود آورده است. به طوري كه امروزه ضمن آن كه اختلالات اضطرابي يكي از شايع ترين بيماري هاي روانپزشكي در كل جامعه محسوب مي شود. در بعضى از موارد اضطراب بدون نياز به درگيرى پزشك در اين ماجرا مي تواند درمان گردد. اين موارد اضطراب طبيعى نام دارند كه طى آن اضطراب به خوبى توسط بيمار كنترل شده و برطرف مي شود مثل ترس ناشى از امتحان نهايى و يا ترس ناشى از مصاحبه. در چنين شرايطى استرس مي تواند توسط اعمال و روش هايي از جمله صحبت با شخص مورد اعتماد، روش هاى ايجاد تمركز، حمام گرفتن طولانى، استراحت در يك اتاق تاريك و ورزش هاى تنفس عميق تحت كنترل درآيد. در درمان دارويى در گذشته داروهايى از خانواده بنزوديازپين ها مانند ديازپام ، واليوم، آلپرازولام زانكس، لورازپام آتيوان و باسپيرون در درمان اختلالات اضطرابى مورد استفاده قرار مي گرفت. و در حال حاضر استفاده از داروهاى ضدافسردگى مانند Fluoxetin ،Paroxctine (Paxil) ،Sertaline (Zoloft) كاربرد بيشترى دارد. تجويز داروهاى Venlafaxine و(Prozac) ضد اضطراب يك پديده مشخص در تمام دنيا است . تخمين زده مي شود كه بين 10 تا 20 % از مردم در نيمكره غربى تقريباً به طور مرتب از اين داروها استفاده مي كنند.
طبق اظهار ، سازمان غذا و دارويى آمريكا ( در سال 1978 FDA ) نظر رسمى ده ميليون آمريكايى از داروهاى دسته بنزوديازپين ها استفاده مي كرده اند. عده اى معتقدند كه اين آرامبخش ها روش مؤثر و كم هزينه اى در مقايسه با ساير روش هاي درمانى است. عده ى نيز بر اثرات مؤثر درمان هاى غيردارويى تأكيد دارند. درمان غيردارويى شامل تكنيك هاى متعددى مي باشد. در تمام اين روش ها به بيمار آموزش هاى كلاسيك كسب آرامش ياد داده مي شود و بدينوسيله بدن خود به مقابله مؤثر و مستقيم با عوامل تنش زا برمى خيزد. لذا از آنجاييكه استفاده از گياه درماني از زمان هاي قديم در تمدن هاي باستاني رايج بوده و امروزه نيز گياه درماني به صور مختلف، اعم از استفاده از فرآورده هاي گياهي يا عصاره هاي تام آن ها در تمام دنيا رايج است و همچنين توجه خاصي به گياه درماني شده است . و با توجه به اينكه اكثر گياهان معطر خوراكي بوده و هزاران سال قدمت مصرف دارند همچنين گرايش مثبت و توجه عمومي براي استفاده از گياهان شفابخش- كه قسمت عمده اي از طب سنتي ايران را تشكيل مي دهد- وجود دارد، شناسايي و بررسي اثرات آن ها و كاهش عوارض ناشي از داروهاي شيميايي و اقدامات تهاجمي، مفيد خواهد بود. وبنابراين با توجه به اينكه در طب سنتي گياهان مختلفي جهت آرامبخشي و كاهش اضطراب ذكر شده لذا پژوهش هاي مختلفي در اين زمينه انجام گرفته است.
گیاهان دارویی برای اعصاب ضمن اینکه آرامش لازم را به فرد هدیه می کنند، از بسیاری از پیامدها و عوارض نامطلوب مبراست. به همین خاطر می توان این داروهای گیاهی را به مدت طولانی مصرف کرد. هر چند بسیاری از این داروها در دراز مدت تاثیر خود را بر روی بدن فرد نشان می دهند اما بعضی از این دمنوش های گیاهی ظرف مدت کوتاهی نتیجه بخش خواهند بود.
گیاهان دارویی برای اعصاب و آرامش‌بخشی
سنبل الطیب
همه شما احتمالاً نام گیاه سنبل الطیب را به عنوان گیاه دارویی برای اعصاب شنیده اید. عملکرد این داروی گیاهی به داروی آلپرازولام، والیوم، دیازپام و … شبیه است. البته این داروهای آرام بخش عوارض زیادی برای بیمار دارد. به عنوان مثال آلپرازولام ممکن است با عوارضی چون گیجی زیاد در طول روز برای فرد همراه باشد. در این صورت زندگی فرد مختل می گردد و دیگر قادر نخواهد بود بسیاری از کارها را انجام دهد. بسیاری از قرص های آرام بخش ضمن بهبود اعصاب و روان منجر به اختلال تمرکز، تغییر اشتها و … می گردند. به همین دلیل مردم تمایل به استفاده از داروهای گیاهی برای اعصاب دارند.
گزنه
گزنه برای بیماران مبتلا به چربی خون، فشار خون و قند خون به شدت توصیه می شود. طبع گرم و متفاوت گزنه باعث شده تا در انواع گیاه دارویی برای اعصاب دسته بندی شود. از دیگر خواص گزنه می توان به درمان پروستات، ضدسرطان بودن، جلوگیری از خونریزی، موثر در درمان ریزش مو و افزایش دهنده هورمون شیر اشاره کرد.
دارچین
دارچین تاثیر مستقیم بر روی فرد دیابتی دارد و قند خون را تنظیم می کند. ورم و التهاب را کاهش داده و جریان مناسبی از خون در بدن ایجاد می کند. این موضوع باعث می شود در بدن دچار اسپاسم و گرفتگی عضلات نگردید. یک گیاه دارویی برای اعصاب و درمان گر بی اشتهایی است. از این گیاه دارویی برای درمان نفخ معده نیز استفاده می شود.
بابونه
بابونه قدمت بالایی دارد و در تمام کشورها شناخته شده است. برای درمان بیماری هایی چون زخم معده، انقباض عضلات، ورم، مشکلات قاعدگی، مشکلات گوارشی، بهبود دردهای روماتیسمی، تب یونجه و هموروئید به کار می رود.
زمانی که با مشکل بی خوابی یا کم خوابی ناشی از استرس رو به رو هستید، بر مصرف دمنوش بابونه متمرکز شوید. فلاونوید موجود در این گیاه باعث برقراری آرامش در بدن می گردد. این آزمایش بر بسیاری از بیماران مبتلا به استرس انجام شده و تاثیر گذاری آن به شکل بارزی به اثبات رسیده است.
البته زمان در نظر گرفته شده برای این نتیجه بخشی معادل ۸ هفته بوده است. هم اکنون بابونه را به بسیاری از مصارف خوردنی، آرایشی و بهداشتی وارد کرده اند. این دارو برای پوست نیز فواید زیادی دارد.
بادرنجبویه
بادرنجبویه یک داروی گیاهی برای اعصاب است. هضم غذا بیشتر می گردد و خواب خوبی را به شما می دهد. مصرف ۶۰۰ میلی گرم از بادرنجبویه منجر به آرامش اعصاب و برطرف شدن تنش و اضطراب می گردد. البته شما باید در مصرف این داروها منظم و دقیق باشید. گمان نبرید با مصرف یک روزه یا یک هفته ای آن ها نتیجه مورد نظر را به دست می آورید.
هر چند اثرات دارو در همان یک هفته اول مشهود می شود اما برای گرفتن نتیجه قطعی باید تا ۴۰ روز صبر کرد. بدن خود را به مصرف منظم عادت دهید. این گیاه دارویی برای اعصاب به شکل قرص مکیدنی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. کسانی که وقت لازم برای مصرف این دمنوش را ندارند، می توانند از نمونه فشرده شده خالص این دارو به شکل قرص بهره مند شوند.
لوندر
لوندر یا همان اسطوخودوس می باشد که به کرّات برای درمان استرس توصیه شده است. لوندر برای کاهش استرس، رفع خستگی و آرامش اعصاب کاربرد دارد. نتایج تحقیقات نشان می دهد گیاه اسطوخودوس به اندازه قرص لورازپام در درمان اضطراب موثر می باشد.
گل ساعتی
گل ساعتی یا پشن فلاور یک گیاه دارویی برای اعصاب و کاهنده استرس می باشد. با نگاهی ظاهری به شکل و شمایل گل ساعتی علت نام گذاری این گیاه مشخص می شود. این گیاه را برای منظم کردن خواب و رفع بی خوابی استفاده می کنند. افرادی که به دلایل استرس و اضطراب مشوش می گردند و آسایش شبانه خود را از دست می دهند، در نتیجه نمی توانند خواب راحت داشته باشند. بومی های آمریکا به خواص گل ساعتی بسیار اعتقاد دارند. این گیاه برای درمان اولیه بیماری تشنج و خارشک به کار می رود.
حس آرامش به وجود آمده ناشی از گل ساعتی از اسید گاما امینوبیوتیریک در مغز ناشی می گردد. زمانی که این سطح اسید در مغز افزایش می یابد، کارکرد بخش هایی از سلول های مغزی را کم می کند و این موضوع حسی از آرامش را برای فرد ایجاد می کند. در مطالعات انجام شده شدت تاثیر گل ساعتی بر روی مغز به اثبات رسیده است.
از اینکه تا پایان مطلب معرفی داروی گیاهی برای اعصاب همراه ما بودید، بسیار خرسندیم. به مصرف روزانه و دائم گیاه دارویی ادامه دهید تا شرایط مورد نظر نتیجه شود. معمولاً داروهای گیاهی را پس از یک دوره مصرف طولانی کنار می گذارند و دوباره شروع می کنند. این وقفه به دلیل اثر گذاری بیشتر و ممانعت از عوارض احتمالی دمنوش گیاهی انجام می شود.
نتيجه گيري:
در طب سنتي از گياهان بسياري كه داراي خواص ضداضطرابي و آرامبخشي هستند نام برده شده است. با توجه به شيوع بالاي انواع اضطراب كه حاصل سبك هاي زندگي امروزي مي باشد شايد گياهان با خواص آرامبخشي و ضداضطرابي بعد از انجام مطالعات موردنياز در صورت داشتن تاثيرگذاري كافي بتوانند جايگزين مناسبي براي داروهاي شيميايي باشند. مطالعات باليني بيشتري جهت بررسي تاثير گياهان دارويي بر روي اضطراب پيشنهاد مي شود.
تهیه کننده: سرکار خانم ابراهیمی (مربی آزمایشگاه)
تایید کننده: جناب آقای حسین پاکدل (معاونت آموزشی)