تحصیل فرزندان امروزه یکی از دغدغه های مهم خانواده های کشورمان را تشکیل می دهد این دغدغه بیشتر به دلیل وابستگی آینده فرزندان به میزان توفیق آنان در تحصیل استاگر چه این دل نگرانی ها برای اعتلا و ارتقای تحصیلی فرزندان و در کل نظام آموزش و پرورش نقطه ای امید بخش و خوشایند به حساب می آید.در شکل دیگر نوعی اضطراب و تشویش برای خانواده ها و دانش آموزان فراهم می نماید که چنانچه فردی مراحل تحصیل را به شکلی کامل طی نماید و راه یابی او به دانشگاه دچار اشکال گردد دیگر نمی تواند فردی موفق و شهروندی مؤثر به لحاظ اجتماعی به شمار آید.به نظر می رسد نظام تربیتی ما باید به گونه ای برنامه ریزی شود که از سویی افت تحصیلی را کاهش دهد و کارایی آموزشی را بالا ببرد و راه های پیشرفت تحصیلی را برای اعتلای آموزشی در پیش گیرد و از سوی دیگر ملاک توفیقات اجتماعی و شغل یابی را تنها مدارک تحصیلی دانشگاهی شاخص قرار ندهد.بلکه شایستگی های فردی، ابتکارات انسانی و تلاش های سازنده افراد را به عنوان ملاک اعتباری برای شاخص های اجتماعی و نیاز های شغلی مورد توجه قرار دهد.یکی از مشکلات نظام های آموزشی هر کشور افت تحصیلی است که یک نظام آموزشی کارآمدکمترین افت و بالاترین بازدهی را دارد.وقتی صحبت از افت تحصیلی می شود شامل جنبه های مختلف شکست چون غیبت مطلق از مدرسه ترک تحصیل قبل از موعد مقرر، تکرار پایه تحصیلی ، کیفیت نازل تحصیلات دانش آموزان با آنچه تداعی میگردد. كامپيوتر و اينترنت يكي از وسايل ارتباطي در عصر جديد است كه توسط انسان بكار گرفته شده است اين وسيله باعث سرعت و دقت در كارها و گسترش ارتباطات شده است بگونه اي كه كره زمين را تبديل به دهكده جهاني كرده است با وجود اين نفوذ و گسترش آن باعث بروز مشكلاتي در جوامع شده است از جمله اين مشكلات مي توان به افت تحصيلي در بين دانشجويان اشاره كرد.
لفظ اعتیاد، بیشتر تداعیگر اعتیادهای سنتی همچون اعتیاد به الکل، نیکوتین، مواد مخدر و قمار است؛ اما اعتیاد از طریق اینترنت با وجهه جدیدی روبهرو شده است. گسترش رایانههای شخصی و افزایش اتصال به اینترنت در خانه و محل کار، منجر به ظهور معضلی به نام «اعتیاد آنلاین» شده است. اعتیاد به اینترنت شامل اعتیاد به اتاقهای گپزنی، هرزهنگاری، قمار آنلاین و خریدهای اینترنتی میشود. همچون دیگر اعتیادها، این نوع اعتیاد نیز فرد معتاد را از خانواده و اطرافیانش منزوی میسازد. اعتیادهای رفتاری، همچون اعتیاد به شبکه اینترنت، میتوانند موجب تخریب سلامت، روابط، احساسات و نهایتا روح و روان فرد گردند. بنابراین، همان طور که رایانههای شخصی روزبهروز در خانههای ما همچون دستگاههای تلویزیون جای پای خود را باز میکنند و اتصال به شبکه اینترنت افزایش مییابد، در راستای مقابله با مضرات این فناوری نوین نیز باید گامهایی برداریم.
«اعتیاد به اینترنت»، «اختلاف ناشی از استفاده بیش از حد از اینترنت» یا «استفاده نامعقول و بیمارگونه از اینترنت»، همگی عبارتهایی هستند که برای توصیف یکی از بیماریهای نوین ناشی از اینترنت به کار میروند. بدون توجه به نامی که بر این بیماری مینهند، باید گفت که بهسختی میتوان پزشک یا روانپزشکی را پیدا کرد که تا به حال با این عارضه مدرن و دیجیتال مواجه نشده باشد. وکلای حقوقی خانواده، از میزان بالای طلاقهای ناشی از عشق مجازی، سکس مجازی (Cyber Sex)و دیگر امور جاری در اینترنت خبر میدهند. چه بسیار کارکنانی که به علت استفاده بیش از حد از پست الکترونیک، بارگذاری (Download) پورنوگرافی و یا وبگردیهای بیپایان در محل کار، شغل خود را از دست دادهاند. هیچ شکی نیست که اینترنت پیش قراول انقلاب صنعتی دیجیتال است؛ اما این پدیده وقتی تأثیرات روانی قوی خود را بر زندگی برخی افراد میگذارد، نشان میدهد که خطرات بالقوهای نیز در چنته دارد. اینترنت آن گونه که ما فکر میکنیم، نیست؛ بلکه دارای آثار بالقوه اعتیادی قدرتمندی است.
عوامل مؤثر بر افت تحصيلي( عوامل مربوط به خود دانش آموز)
-عوامل فيزيولوژيكي و جسمي مانند ضعف بينايي و شنوايي و غيره.
-عوامل ذهني و رواني مانند ميزان هوش و قدرت حافظه و سلامت رواني.
– نداشتن هدف واقعي و عيني و روشن از تحصيل.
– نداشتن انگيزه دروني براي تحصيل و مطالعه.
– نداشتن اعتماد به نفس كافي.
– ضعف اراده در تصميم‌گيري‌هاي تحصيلي و اجراي آنها.
– نداشتن برنامه‌ريزي دقيق از لحاظ زمان و ميزان مطالعه روزانه.
– نداشتن روش مطالعه مناسب براي دروس مختلف.
1- افت تحصیلی :
تعریف افت تحصیلی یعنی دانش آموزان در هنگام تحصیل بعد از یک دوره موفقیت تحصیلی یا متوسط به تدریج ظرفیت یادگیری او کاهش یافته و یا تکرار پایه ی تحصیلی داشته باشد و به طور کلی نمرات او نسبت به ماه قیل یا سالهای قبل سیر نزولی محسوسی از خودشان نشان بدهند. این گروه از دانش آموزان دچار کاهش کیفیت تحصیلی می گردند یعنی نسبت به وضعیت قبلی خود یا سطح کلاس از حد مطلوب یا معمولی در آموزش نزول می کنند. مثلاً در چندین درس تجدید می شوند یا معدل آنها از میزان قبلی پایین تر می شود و در واقع از نظر تحصیلی با شکست روبرو می گردند و در افت شدید مجبور به تکرار پایه می شود.
2- بازی های رایانه ای:
بازی های رایانه ای متناسب با محتوای بازی ها در شکل گیری شخصیت اجتماعی نقش دارند. بازی از جمله فعالیت های اجتماعی است که در همه ی جوامع انسانی با در جات فرهنگی متفاوت وجود دارد و آن را ابزاری برای اثبات موجودیت اجتماعی می دانند. مید بر این باور است که شخصیت اجتماعی افراد از طریق ایفای نقش های اجتماعی تکوین می یابد. کودک با تکرار بازی با عهده گرفتن نقش های دیگران به رفتار خود معنا می دهد.
پيشينه تجربی:
طبق نتایج حاصل از تحیقات انجام شده در مورد تاثیرات بازیهای رایانه ای، این بازیها علاوه بر تاثیراتی که بر سلامت جسمی وروانی دانش آموزان دارند،بر افت تحصیلی آنان نیز موثر است. كه نتايج حاصل از اين مطالعات در توجيه اهداف این تحقیق به كار گرفته خواهد شد .درذیل به خلاصه ای ازنتایج حاصل از این تحقیقات اشاره میکنیم:
مقاله: «تاثير كامپيوتر و اينترنت بر كودكان و نوجوانان»، (نوشته عفت صادقيان) محقق به طور خلاصه به موارد زير اشاره دارد: فناوري كامپيوتر بطور وسيع در جامعه گسترش پيدا كرده است و با تمامي جنبه هاي زندگي از مدرسه تا محل كار، خدمات بانكي، خريد و فروش، پرداخت ماليات و حتي راي گيري تلفيق شده است. امروزه اين فناوري نقش مهمي در زندگي كودكان ايفاء مي كند واين نقش بسرعت در حال افزايش است. بطوريكه تعداد كودكان 17-2 سال كه كامپيوتر را در منزل استفاده مي كنند از 48% در سال 1996 به 70% در سال 2000 صعود كرده است. استفاده از اينترنت نيز از 15% به 52% دراين دوره 5 ساله افزايش پيدا كرده است. اما آيا اين فناوري زندگي كودكان را بهبود مي بخشد.
مقاله: «بررسي تاثير بازيهاي رايانه‌اي بر سلامت رواني و عملكرد تحصيلي دانش‌آموزان دختر و پسر مقطع راهنمايي شهر تهران» پايان‌نامه كارشناسي ارشد دانشگاه تربيت معلم تهران(دانشكده روانشناسي و علوم تربيتي)، 1384 (محقق:مريم قطريفي) : محقق در اين تحقيق به جنبه‌هاي مختلف بازيهاي رايانه‌اي پرداخته و تأثير آن بر رفتارهاي اجتماعي و نيز فرآيند تحصيلي دانش‌آموزان اشاره كرده و نتيجه‌گيري كرده است كه بازيهاي رايانه‌اي علاوه بر اينكه به لحاظ بهداشت بدني در رفتارهاي ضد اجتماعي نيز تأثير گذاشته و باعث افت تحصيلي دانش‌آموزان مي‌شود.
دانش آموزان و اینترنت :
اينترنت و وب‌گردي از جمله پديده‌هايي است كه در دو دهه اخير جاي خود را در ميان مردم جهان باز كرده است و ديگر حد و مرزها نسبت به اين پديده شكسته و تمامي افراد اجتماع صرف‌نظر از ديدگاه‌ها و سلايق گوناگون به آن گرايش پيدا كرده‌‌‌اند.
اما اينترنت تا جايي پيش رفته كه حتي از تلويزيون و ماهواره، 2رقيب سنتي‌تر خود پيشي گرفته است. ديگر افراد نه تنها نسبت به اين ابزار ارتباطي اشتياق بيشتري نسبت به ماهواره و تلويزيون از خود نشان مي‌دهند كه با آمدن مطبوعات آنلاين نيز از اقبال مردمي نسبت به روزنامه‌هاي سنتي و چاپي به‌شدت كاسته شده است. اما آنچه اينترنت را مانند تلويزيون براي كودكان خطرناك جلوه مي‌دهد افزايش سايت‌هاي بازيهاي اينترنتي و سايت‌هاي غيراخلاقي است كه باعث بروز ناهنجاري‌هايي در ميان قشر نوجوان و جوان جامعه مي‌شود.
در واقع كودكان نه تنها در معرض خطر اعتياد به بازيهاي كامپيوتري و فراتر از آن بازيهاي اينترنتي قرار گرفته‌اند كه در معرض آموزش بسياري از مسائل غيراخلاقي نيز قرار مي‌گيرند. از همين رو والدين بايد هوشيار بوده و هم بر ساعات استفاده كودكان خود از اينترنت و هم دسترسي كودكان خويش به سايت‌ها نظارت داشته باشند؛ در واقع بي‌حد و مرز بودن دنياي اينترنت و نامحدود بودن آن و جاري نبودن قوانين محدود‌كننده خاص بر اينترنت آن را بدل به پديده‌اي بس خطرناك براي كودكان كرده است.
اينترنت يك پديده دو كاربردي است كه همزمان مي‌تواند براي كودكان مفيد و در عين حال بسيار مضر باشد؛ مفيد از آن رو كه اينترنت داراي سايت‌هاي متعدد آموزشي است و در زمينه آموزشي مي‌تواند نقش مؤثري براي كودكان ايفا كند و علاوه بر اين اينترنت و در كل استفاده از فناوري رايانه‌اي، امروزه پايه و مبناي ورود به مدرسه و دانشگاه و در سنين بالاتر بازار كار قرار گرفته است. از سويي ديگر بازيهاي اينترنتي نيز با رعايت پاره‌اي از موارد از جمله پرهيز از پيگيري بازيهاي خشونت بار كامپيوتري و اينترنتي توسط كودكان و نظارت والدين بر انجام اين بازي‌ها مي‌تواند در تقويت هوش كودكان مؤثر واقع شود.
سويه ديگر استفاده از اينترنت سويه منفي و مخرب آن است كه درصورت عدم‌نظارت والدين و ورود كودكان به سايت‌هاي غيراخلاقي مي‌تواند بسيار مخرب باشد. صدمات بهداشت رواني از طريق اينگونه سايت‌ها به كودكان و نوجوانان به‌ويژه در ايجاد مسائلي مانند انحرافات جنسي، خشونت، اعتياد، رفتارهاي ضد‌اجتماعي، سست شدن مباني خانواده و اشاعه جرم و جنايت در طيف وسيع در بسياري موارد جبران‌ناپذير است.به همين خاطر والدين بايد ضمن آنكه خود مباني كامپيوتر و اينترنت و نحوه استفاده از آن را فرا مي‌گيرند، توجه داشته باشند كه با محدوديت‌هاي شديد و تنبيهات نمي‌توان به‌طور كامل بر استفاده كودكان از اينترنت نظارت داشت.
صحبت با كودكان در مورد نحوه استفاده از كامپيوتر از سوي آنان و خطراتي كه در هنگام آنلاين شدن ممكن است آنها را تهديد كند از جمله راهكارهاي مؤثر نظارتي محسوب مي‌شود. ديگر راهكار مناسبي كه مي‌تواند در اين زمينه از سوي والدين پيگيري شود، قرار دادن كامپيوتر در مكاني از منزل است كه بتوان فعاليت‌هاي كودك را تحت نظر داشت. محدود كردن زمان استفاده از كامپيوتر نيز اقدام مهمي است كه مي‌تواند توسط والدين به اجرا درآيد. نظارت بر پيام‌هاي الكترونيك در چت‌روم‌ها نيز بسيار مهم است.
والدين بايد اين نكته را مورد توجه قرار دهند كه براي پيشگيري از ارتباطات زياد كودكان در چت‌روم‌ها و استفاده آنها از فضاي مجازي به‌منظور دوست‌يابي، بايد تلاش‌هايي را جهت بر قراري روابط اجتماعي سالم براي كودكان خود انجام دهند و اوقات بيشتري را صرف بردن كودكان به پارك و منازل افراد خانواده خود كه داراي كودكان همسن و سال هستند، انجام دهند.
ترويج فرهنگ صحيح استفاده از اينترنت
چت محيط گفتگويي است که ميتوان استفادههاي متفاوتي از آنکرد. افرادي که آگاهي و بينش لازم را از شبکه جهاني اينترنت و ابزار آن دارندميتوانند برمعلومات خود بيفزايند و در مقابل، کساني که آگاهي کافي ندارندتنها وقتشان را با گفتگوهاي بيهوده هدر مي‌دهند و بدون هيچ فايدهاي اززندگي مفيد دورمانده و از طرفي نيز به علت عدم شناخت کافي والدين در مورداين تکنولوژي نوين، کاربردهاي نادرست آن گريبان گير جوانان مي‌شود. عکس ها، فيلم ها، مجلات، بازي هاي کامپيوتري و پورنوگرافي در اينترنت که تجاوز و غيرانساني شدن جنس مؤنث را در صحنه هاي مستهجن به تصوير مي کشد، ابزاري قدرتمند در تغيير شکل دادن نگرش ها و آگاهي هاي جوان از رابطه زناشويي مي باشد. حداقل تاثيري که اين امر مي تواند بر روي جوانان بگذارد، تغييرات فاحش در شيوه نگرش و رفتار آنهاست که اين امر با مشاهده تصاوير محرک زناشويي تسريع خواهد شد.
چت روم مکاني است که يک جوان در آن احساس آزادي مي کند که اين آزادي باعث سوءرفتارها در بين جوانان مي شود.وقت گذراني بيش از حد از چت روم ها علاوه بر تلف کردن پول و سرمايه باعث مي شود تا کاربران در انجام تکاليف تحصيلي کوتاهي نمايند و دچار افت تحصيلي شوند. يکي ديگر از جنبه هاي منفي چت روم ها، ورود بي هويت اشخاص در آن است و با توجه به تحقيقات انجام گرفته کساني که نسبت به ديگران کمتر از چت رو م ها و کلا اينترنت استفاده مي کردند، ارتباط فيزيکي بهتري با خانواده و دوستان خود داشتند. استفاده از چت روم ها نيز مشکلات خانوادگي زيادي را ايجاد مي کند که اين استفاده زياد از اينترنت باعث مي شود تا فرد نتواند با خانواده خود ارتباط برقرار کند و روابط خانوادگي و زندگي زناشويي او دچار اختلال مي گردد.
از مشکلات جامعه ما اين است که متوليان فرهنگي كشور طي سال هاي گذشته نتوانسته اند فرهنگ صحيح تفريح و اوقات فراغت را در جامعه نهادينه كنند و هنوز هم در اين حوزه دچار مشكل هستند. همچنين عواملي همچون فشارهاي اقتصادي مشکلات خانوادگي، بيکاري، فقدان برنامه مناسب براي پر کردن اوقات فراغت، نبودن تفريحات سالم، عدم امکان ازدواج، فشار گروه هاي همسال مي تواند به گرايش نوجوانان به اينترنت و ورود به چت رومها موثر باشد.
در اين مقطع نيازمند آن هستيم که از اين امکانات به بهتريننحو استفاده کنيم بايد فرهنگ سازي کنيم، فرهنگ جامعه تحت تاثير فناوريها تغيير ميکند و بايد فرهنگ جديد و ساختار ارتباط توليد شده را شناخته وهم راستا با آن گام برداريم.در غير اين صورت به يکسري افراد بيهدف،عصبي و ناراضي تبديل خواهيم شد. چت تا زماني که مهار شود نه تنها مشکلي ايجاد نميکند بلکه بسيارسودمند و مفيد ميباشد، اما وقتي به لايههاي ضداخلاقي و ضد اجتماعي برود،از هم گسيختگي روابط خانوادگي را درپي خواهد داشت. بايد با آموزش صحيحاقشار مختلف جامعه از کاربردهاي مثبت چت، اين فناوري را براي کارهايفراملي، علمي و نوآوريهاي ارزشمند، مورد استفاده قرار داد. نکته مهم اين استکه فرهنگ آن بايد ايجاد شود.
در هر حال نمي توان منکر جذابيت هاي ارتباط به‌واسطه چت شد. اما اين نکته را نيز نبايد از ياد برد که فضاي مجازي، فضايي است که در عين داشتن تهديد ها و محدوديتها، مي تواند فرصت ها و قابليت هاي زيادي را نيز همراه داشته باشد. سياستگذاران بايد در درجه اول نيازهاي جوانان را به خوبي شناسايي کنند و در درجه دوم اين فضا را به‌درستي مديريت کنند.
آسيب هاي جسمي و روحي و رواني:
1- ايجاد بلوغ زودرس در نوجوانان و اثرات منفي بر رشد طبيعي جسم و روان
2- گوشه گيري و انزوا و بروز افسردگي در نوجوانان و جوانان
3- بروز رفتارهاي عصبي و غيرمتعادل
4- تپش قلب و بي اشتهايي و يا كم اشتهايي و رنجور شدن جسم
5- بي ميلي به امر تحصيل و فعاليت هاي ورزشي
6- عدم تمايل و يا كم رغبتي به انجام واجبات و حضور در مجامع علمي و مذهبي
7- مشغول شدن و استفاده زياد از تلفن همراه براي بازي و يا ديدن كليپ و موسيقي (اعتياد به تلفن همراه)
8- بيخوابي و كاهش مطالعات درسي و غيردرسي و بروز افت تحصيلي
9- افراد در نوع انتخاب لباس و آرايش ظاهري به سبك هاي نامأنوس و ناهنجار
10- گرايش به سيگار، موادمخدر و كاهش انگيزه براي كار و تلاش و تشكيل خانواده در جوانان
البته خوب است به اين نكته اشاره شود كه كاركردها و اثرات استفاده از گيرنده هاي ماهواره اي كه متأسفانه در بعضي از خانواده ها در اثر كم اطلاعي رواج پيدا كرده است داراي آسيب هاي مشابه اي است كه در ادامه سلسله مباحث به آن پرداخته خواهد شد.
تهیه و تایید توسط: سرکار خانم شجاعی (آموزگار پایه دوم)
? اَللّهُــمَّ عَجـِّــل لِوَلیِّــکَ الفَــرَج ?