استرس و اضطراب یک موضوع بسیار عادی ما بین تمامی افراد جامعه است. این بدین معنی است که همه افراد تحت شرایط خاص دچار استرس و اضطراب می‌شوند. اما تاثیر استرس بر کودکان و دانش‌آموزان در مدرسه و هنگام یادگیری متفاوت‌تر است. همان طور که می‌دانید کودکان به راحتی با محیط مدرسه ارتباط برقرار نمی‌کنند و همیشه از مدرسه و محیط یادگیری فراری هستند. یکی از دلایلی که موجب می‌شود کودکان از درس خواندن فراری شوند، استرس بیش از حد است. اما تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان ابتدایی تا چه میزان است؟
تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان ابتدایی
استرس تاثیر بسیاری زیادی بر یادگیری کودکان و دانش‌آموزان دارد. استرس و یادگیری رابطه پیچیده‌ای با یکدیگر دارند اما چرا؟ برخی از کودکان زمانی‌که تحت فشار هستند استرس در آن‌ها به عنوان یک محرک عمل می‌کند و میزان یادگیری کودکان را افزایش می‌دهد. اما افزایش بیش از حد استرس موجب کاهش یادگیری می‌شود و دانش‌آموزان و کودکان را از درس خواندن فراری می‌دهد.
یکی از مهم‌ترین نکاتی که حتما باید به آن توجه داشته باشید تاثیر منفی استرس بر یادگیری کودکان و دانش‌آموزان است. بسیاری از والدین سوال می‌کنند که تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان ابتدایی به چه میزانی است؟ یک جواب قاطع برای این موضوع وجود دارد، استرس و اضطرابی که کودکان و دانش‌آموزان از طریق مدرسه یا والدین خود احساس می‌کنند موجب از بین رفتم انگیزه آن‌ها برای یادگیری و درس خواندن می‌شود.
چه عواملی موجب استرس در دانش‌آموزان ابتدایی می‌شود؟
استرس معمولا از سمت خانواده، دوستان یا مدرسه ایجاد می‌شود و کودکان و دانش‌آموزان در کنترل آن نقش زیادی ندارد. استرس زمانی رخ می‌دهد که کودکان توانایی پاسخگویی به سوالات را ندارند. البته در شرایط خاصی استرس از درون کودکان آغاز می‌شود و آن‌ها نمی‌توانند استرس خود را کنترل کنند. اما چه زمانی کودکان دچار استرس می‌شوند و تاثیر استرس بر یادگیری دانش‌آموزان ابتدایی چگونه است؟
- محیط خانه و مدرسه
محیط خانه و مدرسه زمانی‌که پر تنش باشد استرس کودکان نیز بیشتر می‌شود. این بدین معنی است که مهم‌ترین عاملی که موجب می‌شود کودکان و دانش‌آموزان ابتدایی و حتی دانش‌آموزان با سنین بیشتر در هر محیطی استرس داشته باشند، استرس در محیط خانه است. اگر می‌خواهید کودکانی با ذهن فعال داشته باشید بهتر است آن‌ها را از استرس دور کنید. زمانی‌که محیط خانه پر استرس باشد کودکان نه در محیط خانه و نه در محیط مدرسه مطالب را یاد نمی‌گیرند.
- فضای مجازی
یکی دیگر از شرایطی که موجب می‌شود کودکان و دانش‌آموزان در سنین پایین معمولا استرس داشته باشند، اخبارهای فضای مجازی است. کودکان زمانی‌که اخبار بد را از والدین خود می‌شنوند نسبت به امنیت خود احساس نگرانی می‌کنند. والدین باید برای کاهش استرس کودکان خود آن‌ها را از فضای مجازی و اخبار بد دور کنند.
۳. اعتماد به نفس پایین
مهم‌ترین دلیلی که موجب می‌شود کودکان در محیط مدرسه استرس داشته باشند، اعتماد به نفس پایین است. این بدین معنی است که آن‌ها می‌ترسند جواب سوالی را ندانند یا به اشتباهی سوالی را پاسخ دهند. بنابراین این موضوع موجب می‌شود آن‌ها همیشه در هنگام یادگیری استرس داشته باشند و این موضوع به مرور زمان موجب می‌شود آن‌ها از درس خواندن فراری شوند.
نشانه‌های استرس در کودکان و دانش‌آموزان ابتدایی
مهم‌ترین نشانه‌ای که کودکان هنگام استرس شدید از خود نشان می‌دهند، بی‌قراری و عصبانیت است. کودکانی که استرس دارند از رفتن به مدرسه فراری هستند و علاقه ندارند برای درس خواندن از محیط خانه بیرون بروند. برخی از کودکان به خاطر محیط مدرسه، معلمان یا دوستان خود دچار استرس می‌شوند و کودکان دیگر از یاد نگرفتن درس‌ها استرس دارند. آن‌ها می‌ترسند زمانی‌که معلم از آن‌ها سوال می‌پرسد نتوانند پاسخ درستی دهند و همین موضوع موجب استرس آن‌ها می‌شود. نشانه‌های استرس در کودکان به صورت زیر است:
- مشکلات یادگیری در مدرسه
- نگرانی بیش از حد برای تکالیف مدرسه
- علاقه نداشتن به بازی همراه با کودکان دیگر
- بازی نکردن
- کاهش توانایی در مهارت‌های عملی
- تغییر در الگوی خواب
- تغییرات خلق و خو
- نشانه‌هایی مانند شکم درد و معده درد
- شب ادراری
- دیدن کابوس
- و …
تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان ابتدایی و راه‌های کاهش آن
استرس به کودکان و دانش‌آموزان اجازه نمی‌دهد به درستی فکر کنند و مسائل را یاد بگیرند. تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان ابتدایی و کودکان به قدری زیاد است که به نوعی یادگیری آن‌ها را مختل می‌کند. بنابراین برای اینکه استرس تاثیر زیادی بر آموزش و یادگیری کودکان نداشته باشد باید چه کارهایی انجام دهیم؟
۱- با کودکان خود صحبت کنید
استرس باعث می‌شود که کودکان نتوانند در مدرسه درس یاد بگیرند و یادگیری آن‌ها کاهش پیدا می‌کند. بنابراین والدین باید به فکر تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان ابتدایی باشند. اگر می‌خواهید تا حدی استرس دانش آموزان ابتدایی را با کاهش دهید باید با آن‌ها صحبت کنید. با کودکان خود در مورد درس و مدرسه صحبت کنید و به آن‌ها بگویید که از سوال کردن و جواب دادن ترسی نداشته باشند. کودکان باید بدانند برای یادگیری و آموزش مسائل جدید نباید استرس داشته باشند. زمانی که با کودکان در این مورد صحبت می‌کنید استرس آن‌ها کمتر می‌شود.
۲- با کودکان بازی کنید
والدین عزیز باید به این موضوع دقت داشته باشند که کودکان و دانش آموزان دوره ابتدایی سن بسیار کمی دارند. این بدین معنی است که آن‌ها را نباید غرق در درس خواندن و یاد گرفتن مهارت‌های جدید کنند. یکی از مهم‌ترین دلایلی که موجب می‌شود کودکان یادگیری مناسبی نداشته باشند، استرس بیش از حد برای فعالیت‌های درسی و آموزش است. کودکان باید متناسب با سن و نیازشان درس بخوانند. لطفا به آن‌ها اجازه دهید در ساعات بیکاری بازی کنند و سرگرم شوند. اگر کودکان به صورت مداوم استرس درس و یادگیری نداشته باشند بدون شک عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهند.
۳- با کودکان مهربان رفتار کنید
دانش آموزان ابتدایی معمولا نگران درس‌ها و تکالیف مدرسه هستند. این موضوع موجب می‌شود آن‌ها همیشه استرس داشته باشند. کودکان و دانش آموزان ابتدایی با خود فکر می‌کنند که اگر تکلیف خود را به درستی انجام ندهند ممکن است معلم آن‌ها را دعوا کند یا پیش دوستان خود خراب شوند. همین موضوع موجب می‌شود که کودکان از درس خواندن و مدرسه فراری شوند و تا اسم مدرسه می‌آید استرس پیدا کنند. برای اینکه این موضوع را برای کودکان خود حل کنید با آن‌ها با مهربانی صحبت کنید. والدین نقش بسیار مهمی در کاهش استرس کودکان دارند. اگر با کودکان خود در مورد یادگیری صحبت کنید به نحوی استرس آن‌ها را کاهش می‌دهید.
۴- حواس پرتی را از کودکان دور کنید
استرس یادگیری کودکان را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما حواس پرتی نیز موجب می‌شود دانش آموزان ابتدایی درس یاد نگیرند. اگر می‌خواهید قدرت یادگیری کودکان را افزایش دهید تا حد امکان حواس پرتی را از آن‌ها دور کنید. زمانی که آن‌ها درس می‌خوانند باید بازی و سرگرمی را کنار بگذارند. حواس پرتی‌هایی مانند فضای مجازی و تلویزیون را هنگام درس خواندن کودکان از آن‌ها دور کنید. تاثیر استرس بر یادگیری دانش آموزان ابتدایی بسیار زیاد است اما حواس پرتی هم موجب می‌شود یادگیری کودکان تحت تاثیر قرار بگیرد.
۵- با کودکان کتاب بخوانید
اگر می‌خواهید استرس کودکان را هنگام یادگیری کاهش دهید حتما در خانه با آن‌ها کتاب بخوانید. این کتاب می‌تواند مربوط به درس‌های آن‌ها باشد یا حتی کتاب‌های داستان. این موضوع بسیار اهمیت دارد که والدین همراه با کودکان خود کتاب بخوانند و آن‌ها را به درس خواندن تشویق کنند.
۶- با کودکان مهربان باشید
تاثیر استرس بر یادگیری کودکان بسیار زیاد است اما والدین چه کارهایی برای کاهش این استرس می‌توانند انجام دهند؟ شما می‌توانید با کودکان خود هنگام یادگیری مهربان‌تر نیز باشید. زمانی که کودکان مسائلی را متوجه نمی‌شوند با آن‌ها مهربان باشید و دوباره موضوع را به آن‌ها توضیح بدهید. زمانی که در محیط خانه این رفتار را نشان می‌دهید کودکان با استرس کمتری آماده یاد گرفتن مسائل در مدرسه می‌شوند.
تهیه و تایید توسط: سرکار خانم ابراهیمی (آموزگار درس علوم)