اختلال ریاضی در دانش‌آموزان و راهکارهایی برای معلمان
یکی از انواع اختلالات یادگیری در دانش‌آموزان، اختلال یادگیری ریاضی (Dyscalculia) است که به معنای ناتوانی در درک مفاهیمِ ریاضیاتی و محاسباتی است. اغلبِ دانش‌آموزانی که دچار این اختلال هستند در یادگیری مفاهیم کلیدی مانند “کوچکتر و بزرگتر”، حل مسأله‌ها و محاسبات سادۀ ریاضی با مشکل روبرو هستند.
این اختلال هنوز به اندازه کافی شناخته شده نیست اما برخی کارشناسان معتقدند که حدود ۵ الی ۱۰ درصد از افراد، دچار اختلال یادگیری ریاضی هستند. گاهی اوقات به این اختلال، “نارساخوانی ریاضی”، “نارساخوانی عددی” یا “ناتوانی در یادگیری ریاضی” هم گفته می‌شود.
اگر چه اختلال یادگیری ریاضی میتواند به تنهایی در یک فرد وجود داشته باشد ولی اغلب دانش‌آموزانی که دچار این مشکل هستند، از اختلالات دیگری نظیر بیش‌فعالی یا نارساخوانی هم رنج می‌برند.
اختلال در یادگیری ریاضی، با افزایش سن، بهبود نمی‌یابد و معمولا افرادی که در دوران کودکی در یادگیری ریاضی با مشکل مواجه هستند در بزرگسالی نیز با این موضوع دست و پنجه نرم می‌کنند. با این حال راهکارهایی وجود دارد که به کمک آنها می‌توان مهارت‌های ریاضی این افراد را بهبود بخشید.
- اختلال یادگیری ریاضی به معنای ناتوانی در درک مفاهیمِ ریاضیاتی و محاسباتی است.
- اختلال ریاضی میتواند فرد را در انجام کارهای روزمره دچار مشکل کند از جمله:
- آشپزی
- خرید
- محاسبۀ هزینه‌ها
- مدیریت زمان
- رانندگی (به دلیل ناتوانی در تشخیص جهت‌ها)
- و سایر کارهایی که به مهارت‌های پایه‌ای ریاضی نیاز دارند
نکات مهم در مورد اختلال یادگیری ریاضی
اختلال ریاضی نشان‌دهندۀ هوش پایین دانش‌آموز نیست. دانش‌آموز میتواند هم بسیار باهوش باشد و هم دچار اختلال یادگیری ریاضی باشد.
اختلال ریاضی با اضطراب ریاضی یکی نیست. اگرچه در موارد بسیاری، ممکن است به صورت همزمان اتفاق بیفتند اما هرکدام علائم و راهکارهای خاص خود را دارند.
اختلال ریاضی نشان‌دهندۀ کم‌کاری دانش‌آموز نیست. کودکانی که دچار این مشکل هستند فقط به راهکارهای متفاوتی برای یادگیری ریاضی نیاز دارند نه به تمرینات و تکالیف بیشتر.
علائم اختلال یادگیری ریاضی
علائم مربوط به اختلال یادگیری ریاضی، میتواند از فردی به فرد دیگر تغییر کند. همچنین با تغییر ردۀ سنی، نشانه‌های این اختلال نیز تا حدی متفاوت خواهند بود. در برخی افراد، این نشانه‌ها در همان دورۀ پیش دبستانی ظاهر می‌شوند. اما در برخی دیگر، بعد از ورود به مدرسه و با پیچیده‌تر شدن مباحث ریاضی، این علائم به مرور آشکار می‌شوند.
علائم رایج اختلال ریاضی در دانش‌آموزان ابتدایی
- مشکل در تشخیص نمادهای ریاضی مانند + و – و نحوه استفاده از آنها
- ناتوانی در یادگیری یا به خاطر آوردن ساختارهای اساسی مانند ۳=۲+۱
- ناتوانی در درک عباراتی مانند “کمتر از”، “بیشتر از”
- استفاده مداوم از انگشتان برای انجام محاسبات ریاضی
- ناتوانی در درک مسائلی که فرآیند حل آنها کاملا مشابه یکدیگر است
- خواندن عبارات ریاضی از راست به چپ
- ناتوانی در محاسبات ذهنی ریاضی یا نگهداشتن برخی اعداد در حافظه (هنگام حل مسائل ریاضی)
- عدم تشخیص اینکه ۵ و پنج یکسان هستند
- ناتوانی در به خاطر آوردن جدول ضرب
- مشکل در شمارش پول
- مشکل در خواندن ساعت
- عدم توانایی در برآورد کردن زمانِ لازم برای انجام یک کار
- ناتوانی در تخمین زدن سرعت یا مسافت
- مشکل در حل مسائلی که بیش از یک مرحله دارند
- ضعف در استدلال ریاضی
- ناتوانی در درک صورت مساله‌های ریاضی
- بالا بودن نمرات در سایر دروس، و پایین بودن نمرۀ ریاضی
علل ایجاد اختلال یادگیری ریاضی
محققان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند چه عواملی سبب ایجاد این اختلال می‌شود با این حال معتقدند که ژنتیک، ساختار مغز و عملکرد آن نقش مهمی در این زمینه دارند.
- وراثت و ژنتیک
همان طور که در مورد اختلال نارساخوانی هم اشاره کردیم، اگر فردی در یک خانواده دچار اختلال یادگیری ریاضی باشد، به احتمال زیاد فرد دیگری نیز در آن خانواده وجود دارد که از این اختلال رنج می‌برد.
- ساختار مغز
مطالعات تصویربرداری از مغز، نشان دادند که در ساختار مغز افرادی که دچار اختلال یادگیری ریاضی هستند و افراد سالم، تفاوت‌هایی وجود دارد که مربوط به بخش مهارت‌های یادگیری در مغز هستند.
نحوه تشخیص دقیق اختلال ریاضی
تنها راه تشخیص دقیق همۀ اختلالات یادگیری از جمله اختلال یادگیری ریاضی، ارزیابی و بررسی توسط متخصصان است. متخصصان از تست‌های مختلفی برای شناسایی این اختلال استفاده می‌کنند. تشخیص به موقع این مشکل، باعث می‌شود که دانش‌آموزان هر چه زودتر از حمایت‌های لازم برای این دسته از افراد برخوردار شوند و به این ترتیب هم اعتماد به نفس آنها کمتر آسیب می‌بیند و هم مهارت‌های ریاضی را سریع‌تر فرا خواهند گرفت.
انواع اختلال یادگیری ریاضی
اختلال یادگیری ریاضی دسته‌بندی‌های مختلفی دارد که ما در اینجا به سه دستۀ مهم اشاره می‌کنیم:
- اختلال ریاضی کلامی
دانش‌آموز مبتلا به این نوع اختلال، به راحتی قادر به خواندن و نوشتن اعداد هست اما وقتی که همین اعداد به صورت شفاهی بیان می‌شوند توانایی تشخیص و درک آنها را ندارد.
- اختلال ریاضی نوشتاری
ریاضی این اختلال به معنای ناتوانی در نوشتن نمادهای ریاضی است. دانش‌آموزی با این نوع اختلال قادر به درک مفاهیم ریاضی هست اما توانایی خواندن، نوشتن یا استفاده از نمادهای را ندارد.
- اختلال ریاضی محاسباتی
در این نوع اختلال، فرد اعداد و روابط بین آنها را درک می‌کند اما قادر به انجام فرآیندهای محاسباتی نیست.
پیشنهاداتی برای معلمان
- قبل از شروع مباحث جدید، حتما مبحث قبلی را یک دور مرور کنید
- با حل چند مسأله به دانش‌آموز یاد بدهید که چطور هنگام حل مسائل، با خودش صحبت کند
- به او اجازه بدهید برای حل مسائل از رسم شکل و نمودار و تصاویر استفاده کند
- برای اینکه بتواند اعداد را مرتب و سازماندهی کند از او بخواهید از صفحات شطرنجی استفاده کند
- لیست کاملی از فرمول‌های مورد نیاز در پایۀ تحصیلی دانش‌آموز را برای او تهیه کنید
- از سکه، مکعب‌‌های رنگی، پازل و ابزارهای فیزیکی برای آموزش مفاهیم ریاضی استفاده کنید
- از عبارت‌های تاکیدی کمک بگیرید. مثلا “این نکته خیلی مهمه چون… “
- از مثال‌هایی استفاده کنید که ریاضی را وارد دنیای واقعی و زندگی روزمره می‌کند
- به دانش‌آموز کمک کنید تا بتواند هر مسأله را به بخش‌های کوچکتر تقسیم کند
- کلمات کلیدی هر مسأله را هایلایت کنید
- دستورالعمل‌های حل مسأله را به صورت گام به گام و مرحله به مرحله بنویسید
- در انجام تکالیف و آزمون‌ها زمان بیشتری را برای این دانش‌آموزان در نظر بگیرید
- اگر هدف اصلیِ درس شما آموزش محاسبات نیست، به دانش‌آموز اجازه بدهید برای محاسبات از ماشین حساب استفاده کند.
- فضای بیشتری برای نوشتن راه حل سوالات در نظر بگیرید
- حجم تکالیف را تا حد امکان کم کنید
تهیه کننده : سرکار خانم امیری (آموزگار پایه دوم)
تایید کننده: جناب آقای ترابی (معاون آموزشی)
? اَللّهُــمَّ عَجـِّــل لِوَلیِّــکَ الفَــرَج ?